موسیقی دوران باروک نوعی موسیقی هنری غربی است. زمانی که به دوره موسیقی باروک اشاره می‌کنیم بازه زمانی ای مد نظر ماست که تقریبا از سال 1600 تا 1750 میلادی اتفاق افتاده است. عصر قبل از دوران باروک، رنسانس نام دارد و دوره ی بعد از آن، با عنوان دوره کلاسیک شناخته می‌شود.
دوران باروک در اصل دوره ای از موسیقی بود که در آن تحولات اساسی زمینه ای را برای موسیقی کلاسیک چند قرن آینده فراهم کرد؛ ارکستر متولد شد و فرم های مهمی از موسیقی همچون اپرا (Opera) و کنسرتو (Concerto) شکل گرفتند. سیستم هارمونیکی که موسیقی غربی دوره های کلاسیک و رمانتیک را تحت تاثیر شدید خود قرار داد تاسیس شد و قطعات زیادی نوشته شد که امروزه همچنان از محبوبیت بالایی برخوردارند.
موسیقی باروک در قرن هفدهم در سراسر اروپا گسترش یافت و آهنگسازان برجسته ای در آلمان، ایتالیا، فرانسه و انگلیس روی کار آمدند. دوران باروک به عنوان عصر انفجار سبک های جدید در موسیقی شناخته می‌شود.
باروک به چه معناست؟
کلمه باروک (Baroque) که از ریشه کلمه ی پرتغالی باروکو (Barroco) نشات گرفته در لغت به معنی “مروارید عجیب الشکل” می باشد که اشاره به مروارید هایی دارد که شکل هایی غیر کروی دارند.
موسیقی دوران باروک بخش بزرگی از آثار برجسته کلاسیک را تشکیل می‌دهد. این کلمه هرچند در زمان خود یک تعریف منفی برای موسیقی های پر آب و تاب دوران باروک بود، اما بعدا معماری این دوره نیز با همین نام شناخته شد.
ویژگی های موسیقی دوران باروک
موسیقی دوره باروک شاهد خلق تونالیته بود. در طول این دوره، آهنگسازان و نوازندگان از آرایه های موسیقایی پیچیده تری استفاده کردند، تغییراتی در نُت گذاری ایجاد کردند و تکنیک های جدیدی از نواختن ساز را توسعه دادند.
موسیقی دوران باروک اندازه، دامنه و پیچیدگی اجرای موسیقی بی کلام را گسترش داد و همچنین اپرا (Opera)، کانتاتا (Cantata)، اوراتوریو (Oratorio)، کنسرتو (Concerto) و سوناتا (Sonata) را به عنوان ژانر های موسیقی پدید آورد. بسیاری از مفاهیم و اصطلاحات این دوره، امروزه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با این اوصاف، باید وقتی به صورت کلی درمورد موسیقی دوران باروک صحبت می‌کنیم احتیاط لازم را به عمل آوریم، زیرا واژه “باروک”، مخصوصا با پررنگ تر شدن هویت موسیقی های ملی، طیف بسیار وسیعی از سبک ها را شامل می‌شود.
به طور کلی در این دوره، موسیقی بزرگ تر، چشمگیر تر و پر از کنتراست هایی از نظر بافت و پویایی می‌شد و ملودی ها اغلب با تزییناتی مانند تریل (Trill) و چرخش (Turn) تزیین می‌شدند.
به همین ترتیب، تمام هنر تجسمی ای که مربوط به دوران باروک است استادانه و منسجم بود. همچنین نقش احساسات به طور آشکار در موسیقی پررنگ می‌شود و در جایی که قطعه موسیقی شعری داشته باشد، آهنگساز سعی می‌کند تا معنی شعر را به محتوای موسیقی پیوند دهد.
قطعات موسیقی دوران باروک در کل تمایل دارند احساسات را واضح و شفاف منتقل کنند که این موضوع در تضاد با دوره ی بعدی موسیقی است. به عنوان مثال، یک Movement از یک قطعه در دوره رمانتیک ممکن است طیف گسترده ای از احساسات را به سرعت پشت سر هم به نمایش بگذارد.
هنر در دوران باروک
در این مقاله از آکادمی هنر، ما خصوصا در مورد تاریخ موسیقی دوران باروک خواهیم گفت. اما چرا می‌گوییم موسیقی؟ چون دوران باروک محدود به موسیقی نبود. نقاشی باروک که توسط اساتیدی همچون کاراواجیو و پیتر پل روبنس، مجسمه سازی باروک که به رهبری جیان لورنزو برنینی و معماری باروک که به ویژه در کلیسا های کاتولیک دیده می‌شد، از دیگر اشکال مشهور هنر باروک در قرن هفدهم و هجدهم میلادی بود. اصطلاح باروک می‌تواند علاوه بر موسیقی به تمام این اشکال هنری نیز اشاره داشته باشد.
تاریخ مختصری از موسیقی دوران باروک
موسیقی دوران باروک در ایتالیا آغاز شد، این موسیقی با آثار هنرمندانی همچون یوهان سباستین باخ (Johann Sebastian Bach) و جرج فدریک هندل (George Frideric Handel) در سراسر اروپا گسترش یافت.
سست شدن کنترل سیاسی کلیسا در اروپا به این معنی بود که اکنون موسیقی غیر مذهبی، به ویژه موسیقی بی‌کلام فرصت شکوفایی را بیشتر از هر زمانی دارد. این ایده که سازها به روشی استاندارد می‌توانند کنار هم قرار بگیرند، باعث بوجود آمدن نسخه اولیه ارکستر های امروزی شد.
منشا ایتالیایی موسیقی دوران باروک
در ابتدای این عصر مرکزیت موسیقی باروک ایتالیا بود. آهنگسازان ایتالیایی ساکن شهر رم و اطراف آن، موسیقی ای ساختند که از سنت های دوره رنسانس استفاده می‌کرد، اما مرز های هارمونیک و تزئینی آن را گسترش داده بود. از آهنگسازان برجسته ایتالیایی دوران باروک می‌توان به الساندرو اسکارلاتی (Alessandro Scarlatti) و پسرش دومنیکو اسکارلاتی (Domenico Scarlatti)، آنتونیو کورلی (Antonio Corelli) و کلودیو مونته وردی (Claudio Monteverdi) اشاره کرد.
آنتونیو ویوالدی (Antonio Vivaldi) آخرین آهنگساز بزرگ باروک ایتالیایی بود. وی در ادامه دوره باروک نیز فعالیت داشت و آثار او از نظر زمانی با جرج فردریک هندل و یوهان سباستین باخ همپوشانی داشت.
تاثیرات آلمان بر موسیقی دوران باروک
همزمان با سفر موسیقیدانان به سراسر اروپا، سبک باروک مورد توجه قرار گرفت و آهنگسازان جدید عناصر جدیدی را به آن افزودند.آهنگساز انگلیسی، هنری پرسل (Henry Purcell) و آهنگسازان فرانسوی همچون ژان باپتیست لولی (Jean Baptiste Lully) و ژان فیلیپ رامو (Jean Philippe Rameau) بر این سبک موسیقی بسیار تاثیر گذار بودند.
اما این مکتب آلمانی موسیقی باروک بود که بیشترین تاثیر را بر روی این موسیقی داشت. گئورگ فیلیپ تیلمان (Georg Philipp Telemann)، مایکل پراتوریوس (Michael Praetorius)، یوهان پاچبل (Johann Pachelbel) و بیش از همه یوهان سباستین باخ به تعریف اوج دوره ی باروک کمک کردند. جورج فردریک هندل با اینکه تقریبا در تمام طول دوران فعالیت خود در انگلیس بود، یکی دیگر از آهنگسازان آلمانی مطرح دوره باروک بود.
فرم های موسیقی دوران باروک
اشکال موسیقی معروف دوران باروک شامل پرلود (Prelude) و فوگ (Fugue)، کانتاتا (Cantata)، کنسرتو (Concerto)، اوراتوریو (Oratorio)، سوناتا (Sonata) و اپرا (Opera) است. مضمون آثار دوره باروک همچون دوره قبلی، یعنی رنسانس، مضامین مذهبی را دنبال می‌کنند. آهنگسازان باروک، هم با کلیسای کاتولیک همسو بودند و هم به دنبال جریان اصلاحات پروتستان قرن شانزده و حتی فرقه های دیگر همچون لوترانیسم فعالیت های خود را شکل می‌دادند.
فرم های جدید
بسیاری از اشکال مخلف و ساختار های موسیقایی شکل گرفته در دوران باروک در قرن های بعدی به پایه های اصلی موسیقی کلاسیک تبدیل شدند. سه سبک اصلی که در این دوره ساخته شدند، اپرا، کنسرتو و سوناتا بودند که بسیار محبوب شدند.
تولد اپرا در دوران موسیقی باروک
اپرا یک ترکیب نمایشی از موسیقی، آواز، بازیگری، طراحی لباس، طراحی صحنه و گاهی رقص می‌باشد. اپرا در اواخر دوره رنسانس از ایتالیا آغاز شد، زیرا گروهی از هنرمندان اهل فلورانس که Camerata خطاب می‌شدند سعی در احیای ایده آل ها و درام موسیقایی قدیم یونان داشتند.
در سالا 1607 میلادی، کلودیو مونته وردی (Claudio Monteverdi)، آهنگساز باروک ایتالیایی، قطعه L’Orfeo را نوشت که بر اساس افسانه یونانی Orpheus ساخته شده است و این قطعه یکی از اولین قطعات اپراست که امروزه نیز اجرا می‌شود.
کنسرتو
کنسرتو بی‌کلام نیز در دوره موسیقی باروک توسعه یافت. کنسرتو ها با اجرای یک تکنواز به همراه گروهی بزرگ انجام می‌شد. با به وجود آمدن کنسرتو به نوازندگان مشهور و توانا این فرصت داده می‌شد که توانایی های خود را به روشی به نمایش بگذارند که قبلا دیده نشده بود.
کنسرتو ها به طور معمول از سه Movement تشکیل می‌شوند، یک Movement کند تر که توسط دو Movement سریع تر انجام می‌شود.
آنتونیو ویوالدی (Antonio Vivaldi) صدها کنسرتو ی ویولن نوشت. در حالی که کنسرت های معروف براندنبورگ باخ نمونه ای از کنسرتو گروسی است، به این دلیل که در آن ها گروهی از تکنوازان حضور دارند که متریال اولیه ملودی در بین آن ها تقسیم می‌شود. همچنین در این نوع از کنسرتو ها معمولا گروه بزرگتری از تکنوازان را همراهی می‌کنند.
سازهای دوران موسیقی باروک
ساز های زهی مانند ویولن و ویولن سل، و همچنین ساز های بادی چوبی مانند فلوت ریکوردر، فلوت، ابوآ و باستون مورد استفاده قرار گرفتند.
ساز های زهی از تکنیک های جدیدی همچون Tremolo و Pizzicato استفاده می‌کردند. همچنین آهنگسازان با ترکیب تجربی گروه ها و نوازندگان توانستند صدای کامل تری بدست آورند و همین اساسا باعث متولد شدن ارکستر شد.
ارکستر های دوران باروک کوچک تر از ارکستر های مدرن بودند و گاها از طریق هارپسیکورد (Harpsichord) رهبری می‌شدند.
در انتهای دیگر طیف نقش های گروه ارکستر، آثار تکنوازی کیبورد ها نیز محبوبیت بسیاری داشتند. موسیقی تزیینی کنتراپنتال (Contrapuntal) که به معنی چند صدایی است، توسط ساز هارپسیکورد که شکل قبلی پیانو بود صدای کلاسیک موسیقی دوران بارو ک محسوب می‌شود.
پایان یک دوره
پایان دوره باروک با مرگ باخ در سال 1750 گره خورده. نیمه ی دوم قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم دوره ی کلاسیک موسیقی را رقم زد، جایی که آهنگسازانی همچون ولفگانگ آمادئوس موتزارت و فرانتس جوزف هایدن بر روی فونداسیونی که توسط آهنگسازان دوره باروک بنا شده بود موسیقی کلاسیک را ساختند.
جمع بندی
این مقاله نگاهی کلی به موسیقی دوران باروک بود. در این مقاله ما راجع به تولد اپرا، کنسرتو و دیگر فرم ها آموختیم. همچنین توسعه و رشد سیستم هارمونیکی را بررسی کردیم که قرن ها موسیغی قربی را تحت سلطه خود داشته است.
همچنین با آهنگسازان فوق العاده ای آشنا شدیم که آثار آن ها امروزه نیز به طرز وسیعی اجرا می‌شود.
امیدواریم که بررسی این دوره از موسیقی برای شما الهام بخش بوده باشد.
