انتقال فوکوس (Focus Shift) در عکاسی چیست؟

انتقال فوکوس، یک مشکل نوری است که زمانی که یک جسم در حداکثر دیافراگم به فوکوس می رسد و با لنز متوقف می شود؛ به دلیل انحراف کروی رخ می دهد. انتقال فوکوس می تواند منجر به تار شدن تصاویر و خطاهای فوکوس، هنگام کار با سوژه ها در فواصل نزدیک و استفاده از لنزهای دیافراگم سریع شود. همانطور که در تصویر زیر نشان داده شده است، با دیافراگم لنز “کاملا باز” یا “باز”، پرتوهای نور ورودی در نقاط کانونی مختلف؛ به دلیل انحراف کروی در امتداد محور نوری همگرا می شوند:

هنگامی که لنز متوقف می شود (اندازه ی دیافراگم کاهش می یابد)، پرتوهای نور دیگر به لبه یا “حومه” ی لنز نمی رسند و فقط آن هایی که نزدیک به محور نوری هستند، می توانند از آن عبور می کنند. در نتیجه، همانطور که در تصویر دوم بالا نشان داده شده است، نقطه ی بهترین فوکوس با دایره ی کمترین سردرگمی به سمت راست منتقل می شود. اگر بعد از این تغییر، دیافراگم فوکوس دوباره تنظیم نشود، شارپ ترین سطح فوکوس (از این رو با نام «انتقال فوکوس» گفته می شود) از لنز دور می ‌شود و اساسا آن را کمی پشت ناحیه؛ فوکوس می‌ کند. تصور کنید که روی یک چشم فوکوس می‌ کنید و بعدا متوجه می‌شوید که به جای آن، به این دلیل که دیافراگم دوربین را تغییر داده ‌اید، روی یک بینی فوکوس کرده اید.

انتقال فوکوس و لنز های دیافراگم سریع

بیشتر لنزهایی که مستعد مشکلات انتقال فوکوس هستند، به یک دلیل عمده، دارای دیافراگم بسیار سریعِ f/1.0، f/1.2 و f/1.4 هستند – بخش بزرگی از سطح لنز برای انتقال نور استفاده می ‌شود. به همین دلیل، لنزهای پرایم سریع با انحراف کروی اصلاح نشده، همیشه با مشکل انتقال فوکوس مواجه هستند. در واقع، هر لنز سریع با مشکلات انحراف کروی، دارای انتقال فوکوس در دیافراگم می باشد. لنزهای آهسته تر با حداکثر دیافراگم f/1.8 و کوچک تر، که از مشکلات انحراف کروی نیز رنج می برند، انتقال فوکوس بسیار کم تری خواهند داشت، بنابراین در تصاویر چندان قابل توجه نخواهد بود.

مشکل تشخیص دامنه ی لنزهای خودکار

چیزی که بسیاری از عکاسان نمی دانند، این است که وقتی از فوکوس خودکار تشخیص دامنه استفاده می شود، لنزهای فوکوس خودکار آن ها همیشه روی حداکثر دیافراگم تنظیم می شوند. دلیل این امر این است که تشخیص دامنه، از دو سنسور کوچک برای اندازه‌گیری دقت فوکوس خودکار (بسته به زاویه ی نور) استفاده می کند و برای کارکرد موثر؛ به نور زیادی نیاز دارد. به همین دلیل است که دیافراگم لنز حتی زمانی که لنز متوقف است؛ باز می ‌ماند. دیافراگم دوربین تنها زمانی تغییر می کند که در نهایت؛ دکمه ی شاتر را فشار دهید و در پایان نوردهی، مجددا باز می شود. در دیافراگم‌ های کوچک‌ تر، نور با زاویه ی بسیار کم تری می آید و تشخیص اینکه آیا سوژه در فوکوس است یا نه، برای سنسورهای فوکوس خودکار، دشوارتر می ‌شود. علاوه بر این، نور ورودی بسیار کم تری برای سنسورها وجود دارد که بخواهند با کمک آن، کنتراست زیادی را تجربه کنند، که باعث ایجاد مشکلاتی در دقت فوکوس خودکار می شود. این ها دلایل اصلی هستند که چرا سازندگان دوربین ادعا می کنند که فوکوس خودکار روی لنزهای کندتر از f/5.6-f/8 (در جدیدترین دوربین های DSLR نیکون) کارکرد مناسبی ندارند. جالب اینجاست که بهینه ترین لنزها برای سیستم فوکوس خودکار تشخیص دامنه، لنزهایی هستند که حداکثر دیافراگمی بین f/2.0 و f/4.0 دارند. لنزهای پرایم با دیافراگم بزرگ با حداکثر دیافراگم بیش تر از f/2.0 ، عمق میدان بسیار کمی دارند، بنابراین برای دستیابی به فوکوس صحیح زمان بیش تری نیاز است.

چرا این مسائل مهم هستند و فوکوس خودکار تشخیص دامنه چه ارتباطی با انتقال فوکوس دارد؟ همانطور که در تصویر بالا نشان داده شده است، با تغییر دیافراگم، فوکوس به سمت راست (یا دور از دوربین) تغییر می کند. از آن جایی که فوکوس خودکار تشخیص دامنه، دیافراگم لنز را در حین فوکوس خودکار؛ کاملا باز می گذارد، هنگامی که با لنز خاموش عکسی می گیرید، شارپ ترین سطح فوکوس، شروع به تغییر می‌ کند. این به طور بالقوه یک مشکل بزرگ است، زیرا به این معنی است که ممکن است نتوانید به فوکوس صحیح دست یابید، مگر اینکه به اندازه ی کافی توقف کنید تا تغییر جبران شود (با افزایش عمق میدان). متاسفانه، حتی عملکرد فوکوس خودکار Fine Tune در برخی دوربین‌های پیشرفته مانند Nikon D7000 کمکی نمی کند، زیرا امکان تنظیم فوکوس میکرو را برای دیافراگم ‌های مختلف فراهم نمی کند. اگر فوکوس لنز را در f/2.8 تنظیم کنید، مطمئنا فوکوس در f/1.4 تغییر می‌کند و بالعکس.

انتقال فوکوس (Focus Shift): تشخیص دامنه در مقابل تشخیص کنتراست

از سوی دیگر، سیستم فوکوس خودکار تشخیص کنتراست (مشاهده ی زنده) این مشکلات را در دوربین‌ های DSLR پیشرفته که امکان تغییر دیافراگم در حالت Live View را دارند، ندارد. از آنجایی که Live View همه چیز را از طریق لنز نشان می ‌دهد و فوکوس لنز را بر اساس کنتراست تصویر تنظیم می کند، تغییر دیافراگم و سپس فوکوس مجدد، فوکوس صحیح را فراهم می کند – به این دلیل که دیافراگم در حالت تشخیص کنتراست؛ روی لنز تغییر می‌ کند. برخی از دوربین‌های DSLR سطح مبتدی قابلیت تغییر دیافراگم را در حالت Live View ارائه نمی‌ دهند، که دوباره منجر به انتقال فوکوس هنگام تغییر دیافراگم لنز می ‌شود.

کاهش انتقال فوکوس (Focus Shift)

همانطور که در این مقاله آکادمی هنر می بینید، انتقال فوکوس می تواند یک مسئله ی بسیار مشکل ساز و آزاردهنده در لنزهای پرایم دیافراگم سریع باشد. با وجود اینکه که تعدادی ترفند وجود دارد که می توانید برای کاهش یا خلاص شدن از انتقال فوکوس استفاده کنید، اکثر آن ها غیرعملی هستند. مگر اینکه سازندگان دوربین توانایی تنظیم دقیق فوکوس خودکار روی هر دیافراگم را فراهم کنند. هیچ راه آسانی برای مقابله با این مشکل وجود ندارد. البته، مگر اینکه تولیدکنندگان، لنزهایی با عناصر غیرکروی طراحی کنند تا انحراف کروی و مشکلات انتقال فوکوس را کاهش دهند. یا داده های انتقال فوکوس را در سیستم عامل دوربین قرار دهند، که به طور خودکار؛ فوکوس را بر اساس لنز و دیافراگم آن تنظیم کند. به هر حال، در اینجا لیستی از ترفندها یا راه‌ حل ‌هایی برای کاهش انتقال فوکوس وجود دارد:

از حداکثر دیافراگم استفاده کنید – با حداکثر دیافراگم عکس بگیرید و دیگر نگران انتقال فوکوس نباشید. ممکن است برای اکثر لنزها کاربردی نباشد، زیرا آن ها نرم و فوق عریض هستند.
دیافراگم بهینه ی فوکوس خودکار Fine Tune – اگر دوربین شما توانایی تنظیم دقیق فوکوس خودکار را دارد، لنز خود را روی دیافراگم بهینه ای تنظیم کنید که در درجه ی اول از آن استفاده می کنید، سپس فوکوس خودکار را تنظیم کنید. پس از آن باید همیشه در این دیافراگم بهینه شده عکس بگیرید و در صورت لزوم متوقف شوید. استفاده از دیافراگم های بزرگ تر منجر به خطاهای فوکوس پس از این نوع واسنجی می شود.
از لنز کندتر استفاده کنید – اگر می‌خواهید از مشکلات انتقال فوکوس جلوگیری کنید، از لنزهای کندترِ f/1.8-f/2.8 استفاده کنید که مشکلات بسیار کم تری با انتقال فوکوس دارند.
لنز را متوقف کنید – معمولا متوقف کردن لنز تا دیافراگم های کوچک تر از f/2.8 مشکل انتقال فوکوس را به دلیل افزایش عمق میدان برطرف می کند. برای لنزهایی با دیافراگم سریع؛ خیلی کاربردی نیست، اما مطمئنا مشکل را برطرف خواهد کرد.
از فوکوس خودکار تشخیص کنتراست استفاده کنید – برای اکثر موقعیت ‌ها عملی نیست، زیرا فوکوس خودکار تشخیص کنتراست، کند است و به بالا بردن آینه و مسدود کردن منظره یاب نیاز دارد.
از لنزهای فوکوس دستی با حلقه‌های دیافراگم استفاده کنید – یک لنز فوکوس دستی با حلقه ی دیافراگم، به شما امکان می ‌دهد دیافراگم را از طریق لنز کنترل کنید، بنابراین می‌ توانید قبل از به دست آوردن فوکوس دستی، آن را متوقف کنید. با این حال، هر بار که دیافراگم را تغییر می دهید، باید فوکوس را دوباره به دست آورید.