عکاسی از ماه و ابرماه

احتمالا بارها برای شما نیز پیش آمده که ماه را در آسمان دیده‌اید و سعی کرده‌اید از آن عکس بگیرید اما به دلایل مختلف، نتیجه رضایت بخش نبوده است. عکاسی از ماه (photographing the Moon) کمی چالش‌برانگیز است و طبیعی است که در دفعات اول موفقیت‌آمیز نباشد. غیر از مدل دوربین و تجهیزات که نقش بسیار مهمی دارند، تکنیک‌های عکاسی از ماه و نیز ادیت تصاویر نیز تاثیر چشمگیری بر نتیجه می‌گذارد. در این مقاله صفر تا صد عکاسی از ماه، ابرماه و ماه گرفتگی را خواهید آموخت.

چالش‌های عکاسی از ماه

مشکلی که اغلب هنگام عکاسی از ماه پیش می‌آید این است که یا ماه شبیه یک دایره‌ی سفید در تصویر ثبت می‌شود، یا خیلی کوچک‌تر از اندازه‌ی عادی می‌افتد یا بسیار تار.

با وجود همه‌ی چالش‌ها، تجربه‌ی عکاسی از ماه تکنیک‌های زیادی را به شما خواهد آموخت؛ مخصوصا اگر کمی هم ماجراجو باشید! کنترل لرزش دوربین در نور کم و محیط‌های تاریک، مقابله با اعوجاج ناشی از باد و امواج گرما، تنظیم دستی دوربین و ثبت عکسی با بیش از دو سوژه (ماه و یک یا چند سوژه‌ی دیگر) از جمله‌ی این تکنیک‌هاست.

فازهای ماه

برای اینکه بتوانید عکس‌های باکیفیتی از ماه بگیرید لازم است فازهای ماه را بلد باشید.

همانطور که می‌دانید، ماه به دور زمین می‌چرخد و طی این چرخش همواره یک سمت آن رو به زمین است. وقتی ماه بین زمین و خورشید قرار می‌گیرد، به آن “ماه نو” می‌گویند؛ در واقع در این فاز به دلیل اینکه هیچ نوری از سمت خورشید روی قسمتی از ماه که به سمت زمین است نمی‌افتد، ماهی در آسمان نمی‌بینیم. برعکس، وقتی زمین بین ماه و خورشید است، “ماه کامل” داریم چون سمتی از ماه که برای ما قابل رویت است، کاملا نورانی است.

این حالات در علم ستاره‌شناسی به 8 مرحله تقسیم شده که به آن گام‌های ماه یا فازهای ماه (Moon Phases) گفته می‌شود. یک چرخه‌ی کامل ماه 29.53 روز طول می کشد.

در زیر نام فازهای مختلف ماه و تصویر آها را مشاهده می‌کنید:

ماه نو (New Moon)

هلال فزاینده (Waxing Crescent)

تربیع اول (First Quarter)

ماه افزاینده (Waxing Gibbous)

ماه کامل یا بدر (Full Moon)

ماه کاهنده (Waning Gibbous)

تربیع دوم (Last/Third Quarter)

هلال کاهنده (Waning Crescent)

بسته به اینکه از نیمکره شمالی کره یا نیمکره جنوبی زمین به ماه نگاه کنید، جهت هلال ماه متفاوت خواهد بود. در نیمکره شمالی هلال ماه از سمت راست آن، افزاینده خواهد بود و از سمت چپ آن کاهنده. در نیمکره جنوبی این موضوع برعکس است.

پس از درک این اصول، برایتان بسیار آسان خواهد بود که حدس بزنید چه زمانی در آسمان ماه کامل خواهیم داشت. به عنوان مثال، اگر من در نیمکره شمالی باشم و ببینم که هلال ماه از سمت راست آن روشن شده است، می‌دانم که حدود 10 روز با ماه کامل فاصله دارم. و اگر ببینم که هلال ماه از سمت چپ روشن شده، حدود دو هفته و نیم تا ماه کامل بعدی زمان لازم است.

علاوه بر این‌ها نرم‌افزار و برنامه‌هایی نیز هستند که به کمک آن‌ها بتوان موقعیت و فاز ماه را بر اساس مکان و زمان مورد نظر پیدا کرد. در ادامه چندین App کاربردی برای موقعیت‌یابی ماه را معرفی خوهم کرد.

ابرماه (Supermoon) چیست؟

اَبَرماه (Supermoon) زمانی اتفاق می‌افتد که ماه کامل در نزدیک‌ترین فاصله نسبت به زمین قرار گرفته باشد.

ماه در یک مدار بیضوی به دور زمین می‌چرخد؛ بنابراین فاصله‌ی بین ماه تا زمین در طول سال تغییر می‌کند. به دورترین فاصله‌ی ماه از زمین که 405,696 کیلومتر است، “اوج ماه” (Lunar Apogee) و به نزدیک‌ترین فاصله‌ی آن به زمین “حضیض ماه” (Lunar Perigee) می‌گویند که طول این فاصله 363,104 کیلومتر است.

در طول سال چندین بار پیش می‌آید که ماه کامل و حضیض ماه همزمان شوند؛ در این حالت می‌گوییم ابرماه یا سوپرمون اتفاق افتاده است. ابرماه حدودا 12% بزرگ‌تر و 30% روشن‌تر از زمانی است که ماه کامل در نقطه‌ی اوج یا همان دورترین فاصله به زمین قرار دارد.

با وجود این که ابرماه چندین بار در سال پیش می‌آید، اما فقط یکی از آن‌ها از همه بزرگ‌تر و به زمین نزدیک‌تر است!

پدیده ماه گرفتگی چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

وقتی که خورشید، زمین و ماه روی یک خط قرار بگیرند بطوریکه زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه شود، به بیان دیگر سایه زمین بر روی ماه بیافتد، پدیده خسوف یا ماه گرفتگی (Lunar Eclipse) رخ می‌دهد. این پدیده تنها در شب و هنگامی که ماه کامل است، اتفاق می‌افتد. به طور متوسط هر سال در سراسر جهان، حدود 2 تا 5 بار ماه گرفتگی به وقوع می‌پیوندد که به همین دلیل می‌توان از آن به عنوان پدیده‌ای نادر یاد کرد.

اگر در حین ماه گرفتگی، نور خورشید از اتمسفر زمین عبور کرده و به ماه برسد، ماه خونین یا ماه سرخ (Blood Moon) خواهیم داشت. میزان سرخی ماه به مقدار گرد و غبار و ابرهای موجود در اتمسفر زمین بستگی دارد. هر چه گرد و غبار بیشتر باشد، سرخی ماه تیره‌تر خواهد بود.

اصول عکاسی از ماه

نوع عکسی که ‌می‌خواهید از ماه بگیرید را مشخص کنید.

عکاسی از ماه معمولا به دو روش انجام می‌شود: ماه تنها عنصر و سوژه‌ی عکس باشد (close-up)، یا در یک ترکیب‌بندی با عناصر دیگری در کادر باشد.

در ابتدا باید تصمیم بگیرید که مایلید کلوزآپی از ماه و تمام جزئیات آن بگیرید یا آن را به عنوان بخشی کوچک از ترکیب‌بندی خود در عکس داشته باشید. مورد دوم آسان‌تر است و به تجهیزات خاصی نیاز ندارد. اما گرفتن کلوزآپ از ماه به مدل دوربین و تکنیک‌های پیشرفته‌تری نیاز دارد که در ادامه به این موارد می‌پردازیم.

فاز ماه را در نظر بگیرید.

اول باید ببینید که از کدام فاز ماه می‌خواهید عکاسی کنید. در هر فاز ماه سایه‌های متفاوتی روی سطح آن ایجاد می‌شود و قسمت‌های مختلف ماه را برجسته‌تر نشان می‌دهد. محبوب‌ترین فاز ماه بین عکاسان، ماه کامل است. اما همانطور که در ادامه این مقاله خواهید خواند، به دلیل ظاهر تخت و صافی که دارد، همیشه بهترین فاز برای عکاسی نیست.

برنامه‌ریزی کنید.

بدون شک برنامه‌ریزی یکی از مهم‌ترین مراحل عکاسی از ماه است. داشتن برنامه به ویژه برای پدیده‌های نادر مثل ابرماه یا ماه‌گرفتگی بسیار مهم است چرا که اگر موردی را از قلم بیندازید، موقعیت را از دست خواهید داد. مواردی مانند فازهای ماه، شرایط آب و هوایی، موقعیت ماه نسبت به سوژه‌ی مورد نظر شما، مدل دوربین و تنظیمات آن از موضوعاتی هستند که باید در نظر بگیرید.

به مدل دوربین خود توجه کنید.

قبل از عکاسی از ماه لازم است مدل دوربین خود را به دقت ارزیابی کنید و ببینید چه نوع عکسی می‌توانید با آن بگیرید. مدل دوربین اهمیت زیادی در عکاسی از ماه دارد؛ به همین هم در ادامه‌ی این مقاله مفصلا به آن خواهیم پرداخت.

دوربین را روی تنظیمات مناسب قرار دهید.

دانستن اینکه کدام تنظیمات دوربین برای عکاسی از ماه کارایی بیشتری دارند بسیار مهم است، مخصوصا اگر از لنزهای سوپر تله‌فوتو (super telephoto) و تلسکوپ استفاده می‌کنید. سرعت شاتر پایین و لرزش دوربین می‌توانند از عوامل اصلی تاری ماه و جزئیات آن شوند.

ادیت کردن را فراموش نکنید.

بدون انجام ادیت، ممکن است ماه بسیار مسطح و تخت به نظر برسد به خصوص اگر با فرمت RAW عکاسی کرده باشید. برای اینکه تمام جزئیات ماه معلوم و واضح باشد خوب است از تکنیک‌های ادیتی چون استکینگ (stacking)، بلندینگ (blending) و شارپنینگ (sharpening) استفاده کنید.

به ترکیب‌بندی توجه کنید.

معمولا بیشتر افراد تمایل دارند که از ماه به تنهایی عکس بگیرند اما گاهی اوقات چنین ترکیبی فقط یک ظاهر غیرواقعی به عکس می‌دهد. به عنوان مثال اگر از لنزهایی با فاصله کانونی کم (لنزهای واید) استفاده کرده و سعی کنید ماه را در اندازه‌ی بزرگی ثبت کنید، عکسی بسیار غیرواقعی خواهید داشت. در عوض اگر هنگام عکاسی با همین لنز، ماه به عنوان یک عنصر کمکی، بخش کوچکی از تصویر را اشغال کند، عکس به مراتب زیباتر و واقعی‌تر خواهد بود.

همین موضوع در مورد سایه‌ها نیز صدق می‌کند. سمت تاریک ماه همیشه باید با سمت روشن آن و نیز رنگ آسمان همخوانی داشته باشد.

عکاسی از ماه در روشنایی روز

گرفتن عکس از ماه در روشنایی روز آسان است زیرا هم ماه و هم محیط اطراف آن به یک اندازه روشن هستند. برای ثبت چنین تصویری به تنظیمات خاصی نیاز نیست – روی حالت دستی عکاسی کنید تا نتیجه رضایت‌بخش‌تر باشد.

لازم است به این نکته اشاره کنم که هنگام استفاده از لنزهای واید، ماه بسیار کوچک به نظر می‌رسد. اگر می‌خواهید تصویر بزرگتری از ماه داشته باشید‌، باید از لنزهای زوم استفاده کنید؛ البته که این کار روی سایر عناصر فریم نیز تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود همه چیز در عکس بزرگتر شود. در چنین شرایطی برای اینکه اندازه‌ی همه‌ی عناصر باهم در تناسب باشد، ترکیب‌بندی را عوض کنید.

عکاسی از ماه در نور کم و تاریکی

عکاسی از ماه در چنین شرایط محیطی، کمی چالش برانگیزتر است. دلیل اصلی آن هم تفاوت در روشنایی است؛ ماه مخصوصا زمانی که کامل است، بسیار روشن می‌افتد در حالی که بقیه‌ی عکس خیلی تاریک می‌شود. اگر روشنایی ماه را زیاد کنید به طوریکه تمام جزئیات آن معلوم شود، اطراف آن و سایر بخش‌های عکس، بیش از حد تاریک به نظر می‌رسد.

راه حل این است که دو یا چند عکس بگیرید و در هر کدام به طور جداگانه، روشنایی ماه و پیش زمینه را زیاد کرده، سپس هنگام ادیت آن دو عکس را با هم ادغام کنید. این کاری است که من در تصویر زیر انجام داده‌ام:

اوج چالش زمانی است که بخواهید از ماه در آسمان شب عکاسی کنید. دلیل آن هم این است که تفاوت روشنایی ماه و محیط در این مورد بسیار زیاد است.

اگر ماه کامل نباشد و اندازه‌ی آن نیز در مقایسه با سایر عناصر نسبتا کوچک به نظر برسد، با استفاده از لنز ultra-wide می‌توانید عکسی مانند عکس زیر بگیرید:

با این حال، عکاسی و ادغام چنین تصاویری هنگام ادیت بسیار دشوار است چرا که وجود ماه آسیب‌های زیادی به عکس شما وارد می‌کند – از زیادی روشن یا مات شدن ماه گرفته تا روشنایی بسیار زیاد آسمان. اگر ماه کامل یا در فازی نزدیک به کامل باشد، حتی ممکن است نتوانید بیشتر ستاره ها را در عکس داشته باشید؛ به خصوص اگر گرد و غبار، رطوبت یا ذرات دیگری در جو وجود داشته باشد.

عکاسی کلوزآپ از ماه

بسته به اندازه‌ی ماه در عکس و میزان جزئیاتی که می‌خواهید نشان دهید، عکاسی کلوزآپ از ماه می‌تواند دشوار باشد. ثبت یک نمای بسیار نزدیک از ماه به یک لنز سوپر تله فوتو یا یک تلسکوپ نصب شده روی دوربین دیجیتال با رزولوشن بالا (high-resolution) نیاز دارد.

علاوه بر این، برای گرفتن کلوزآپ از ماه باید شرایط آب و هوایی را از قبل چک کرده و مکان عکاسی را انتخاب کنید. بهترین مکان خارج از شهر است؛ یک مکان دورافتاده بدون هرگونه آلودگی نوری و هوا و ترجیحا جایی که کمی مرتفع باشد.

چک کردن وضع هوا نیز بسیار مهم است زیرا وجود گرد و غبار، دود و رطوبت در جو و نیز امواج گرمایی مانع ثبت تصاویر باکیفیت و پرجزئیات می‌شوند.

هرچه فاصله و ذرات کمتری بین شما و ماه باشد، نتیجه بهتری خواهید گرفت.

در نظر گرفتن فازهای ماه

بیشتر عکاسان مایل به عکاسی از ماه کامل هستند. اما نکته‌ای که در این زمینه باید به خاطر داشته باشید این است که وقتی نور خورشید به طور کامل سمتی از ماه که رو به ماست را روشن می‌کند، به دلیل نبود سایه، بسیاری از جزئیات سطح آن دیده نمی‌شود. این مسئله باعث می‌شود که ماه بسیار تخت و دو بعدی به نظر برسد؛ همانطور که در عکس زیر می‌بینید:

اگر تا به حال از ماه عکاسی نکرده‌اید و این اولین بارتان است پیشنهاد می‌کنم با ماه کامل شروع کنید. چون در طی این پروسه هم نکات بسیاری یاد می‌گیرید و هم تصویری از ماه کامل خواهید داشت که می‌توانید در تصاویر دیگر از آن استفاده کنید.

اگر هم تجربه‌ی عکاسی از ماه را داشته‌اید توصیه می‌کنم عکاسی از فازهای دیگر آن را نیز امتحان کنید. در این صورت شاهد تفاوت‌های بسیار در میزان جزئیات سطح آن در فازهای مختلف خواهید بود. حفره‌ها و کوه‌های ماه در فازهای مختلف آن متفاوت به نظر می‌رسند و همین مسئله تصاویر جالب‌تری به ما می‌دهد.

برنامه‌ریزی برای عکاسی از ماه

وضعیت آب و هوا و شرایط آسمان را چک کنید.

برای عکاسی از ماه توجه به شرایط آب و هوایی بسیار مهم است. بر اساس پیش بینی وضعیت هوا مطمئن شوید که بخشی از آسمان که ماه در آن ظاهر خواهد شد کاملا صاف باشد. وجود ابر در آسمان ممکن است در تصاویری از نمای دور و در یک ترکیب که ماه بخشی از عکس است، جالب باشد ولی موقع ثبت کلوزآپ، وجود هر گونه ابر، هر مقدار مه یا رطوبت می‌تواند تاثیر نامطلوبی بر کیفیت عکس به جا بگذارد.

هم‌چنین در شرایطی که هوا آلوده یا گرم است، به دلیل وجود اواج گرما و گرد و غبار، امکان ثبت یک تصویر شارپ از ماه با جزئیات زیاد وجود نخواهد داشت. به همین علت برخی عکاسان شب‌های سردتر را برای عکاسی از ماه انتخاب می‌کنند که البته در این مورد هم سردی هوا ممکن است عکاسی را برایتان کمی سخت کرده و باعث تمام شدن باتری دوربینتان شود!

به دو عکس زیر توجه کنید:

از برنامه‌های موقعیت‌یابی ماه استفاده کنید.

برای اینکه از زمان رویت ماه در آسمان و فازهای آن مطلع شوید، می‌توانید از چندین اپلیکیشن‌ و وب سایت‌ کاربردی استفاده کنید. زمان طلوع ماه و اینکه از چه موقعیتی بهتر است از آن عکس بگیرید، از مواردی اند که به کمک این برنامه‌ها خواهید دانست. بعضی از این برنامه‌ها دارای ویژگی Augmented Reality هستند که ماه را بر روی صحنه‌ای که می‌خواهید از آن عکس بگیرید، ترسیم می کند و زمان و مکان دقیق موقعیت آن را نشانتان می‌دهد.

از وب سایت‌های بسیار کاربردی می‌توان به دو مورد زیر اشاره کرد:

ـ سایت TimeAndDate.com Moon Phases اطلاعات مربوط به فاز کنونی ماه، فازهای پیشه‌رو و سایر پدیده‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهد.

ـ سایت Dark Sky Finder بهترین نقاط از نظر کم‌ترین میزان آلودگی در منطقه‌ی جغرافیایی مورد نظرتان را به شما نشان می‌دهد.

از اپلیکیشن‌ها نیز می‌توان به این دو مورد اشاره کرد:

ـ The Photographer’s Ephemeris 3D اطلاعات مفید و 3D برای برنامه‌ریزی عکاسی از ماه ارائه می‌دهد.

ـ Photopills دارای قابلیت Augmented Reality است و کافی است منظره‌ای که می‌خواهید از آن عکاسی کنید و نیز تاریخ و ساعت عکاسی را وارد کنید تا به شما نشان دهد که حرکت ماه بر اساس این اطلاعات در چه موقعیتی خواهد بود.

از ترکیب‌بندی عکس غافل نشوید.

اگر قصد دارید از ماه با یک پیش زمینه‌ی جالب یا سوژه‌ی دیگری در صحنه عکس بگیرید، باید به ترکیب‌بندی عکس توجه کنید. نوع ترکیب‌بندی عکس به تناسب اندازه‌ی ماه و اندازه‌ی پیش زمینه بستگی دارد.

هنگام عکاسی با لنز واید، ماه تنها قسمت کوچکی از کل کادر را اشغال می‌کند. در چنین مواردی ماه سوژه‌ی اصلی نیست و نقش یک عنصر کمکی را ایفا می‌کند.

حال اگر از لنز تله فوتو برای عکاسی از ماه استفاده کنید، ماه بسیار بزرگتر به نظر می‌رسد و اغلب به سوژه‌ی اصلی یا فرعی عکس تبدیل می شود. در چنین مواردی، ماه از عناصر برجسته‌ی کادر است و باقی عناصر کمکی اند که بر ماهیت و زیبایی ماه تاکید می‌کنند.

انتخاب دوربین و ابزارهای مناسب برای عکاسی از ماه

برای ثبت تصاویر باکیفیت و منحصر به فرد از هر دوربین و لنزی برای عکاسی از ماه نمی‌توان استفاده کرد. اگر از دوربین تلفن همراه خود یا یک دوربین دیجیتال واید استفاده کنید، عکس‌های شما به یک نوع ترکیب‌بندی (ماه به عنوان بخش کوچکی از کل عکس) محدود می‌شود.

دوربین‌های کامپکت با لنز زوم، دوربین‌های دارای لنز سوپر تله فوتو یا تلسکوپ‌هایی که قابلیت نصب دوربین را داشته باشند، از بهترین گزینه‌ها برای عکاسی از ماه و آسمان هستند که به ما امکان ثبت کلوزآپ‌هایی جزئی و درخشان از ماه را می‌دهند.

دوربین و لنز

برای عکاسی از ماه دوربینها، لنزها و تجهیزات بسیاری وجود دارد که طبیعتا نمی‌توانیم از تک تک آن‌ها صحبت کنیم اما در زیر لیستی از تجهیزات اساسی داریم که برای عکاسی کلوزآپ از ماه نیاز خواهید داشت:

دوربینی با قابلیت نصب لنز تله فوتو 300 میلی‌متری (این مقدار در دوربین full-frame برابر با 35 میلی‌متر است)، یا یک دوربین با لنز زوم اپتیکال
یک سه پایه محکم
ریموت شاتر دوربین (اختیاری). اگر ریموت ندارید، تایمر دوربین هم کافی است.

اگر می‌خواهید ماه را بزرگ‌تر کنید تا جزئیات سطح آن واضح‌تر باشد، یک لنز تله فوتو با کیفیت عکاسی بالا و فاصله کانونی 300 میلی متر نیاز است. هرچه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد، بهتر است.

در صورت امکان از یک مبدل تله (teleconverter) برای افزایش فاصله کانونی استفاده کنید. به عنوان مثال، یک تله کانورترx1.4، فاصله کانونی یک لنز 300 میلی‌متری را 40٪ افزایش می‌دهد و یک تله کانورتر x2 فاصله کانونی همان لنز را به 600 میلی‌متر می‌رساند.

تنها نکته‌ای که در استفاده از تله کانورتر باید به خاطر داشته باشید این است که این مبدل‌ها وضوح (Sharpness) لنز و حداکثر دیافراگم آن را کاهش می‌دهند. مثلا اگر یک تله کانورتر x1.4 را روی لنز Nikon 300 mm f / 4 PF نصب کنید، آن را به لنزی 420میلی‌متری با mm f / 5.6 تبدیل کرده‌اید. به دلیل کاهش قابل توجه وضوح تصویر با تله کانورتر x2، به شخصه استفاده از آن‌ها را برای عکاسی از ماه توصیه نمی‌کنم.

به دلیل گران قیمت بودن لنزهای سوپر تله فوتو، پیشنهاد می‌کنم در عوض از لنزهای زوم باکیفیت استفاده کنید. برخی تولیدکنندگان لنز مثل Sigma و Tamron لنزهای زوم با فاصله کانونی بین 600-150 میلی‌متر ارائه می‌دهند که گزینه‌های بسیار خوبی برای عکاسی از ماه هستند. دوربین Nikon’s 200-500mm f / 5.6E VR با فاصله کانونی 500 میلی‌متر نیز یک گزینه عالی به شمار می‌رود.

استفاده از دوربین‌هایی با سنسور کوچک‌تر بهتر از دوربین‌های فول فریم است زیرا این دوربین‌ها امکان بزرگنمایی بیشتر را در کادر تصویر ایجاد کرده و نیاز به برش تصویر (Crop) در مرحله‌ی ادیت را به حداقل می‌رسانند.

اگر هزینه‌ی خرید دوربینی که با لنز تله‌فوتو سازگار باشد بسیار بیشتر از بودجه شماست، می‌توانید به خرید یک دوربین point-and-shoot با لنز زوم مانند Nikon P900 فکر کنید. این دوربین به لطف لنز فول فریم 2000-24 میلی‌متری بی‌نظیر خود، یکی از بهترین دوربین‌های موجود در بازار برای عکاسی از ماه است.

خرید تلسکوپی که قابلیت نصب دوربین داشته باشد، به آن دسته از افرادی که مایلند بهترین تجهیزات را برای عکاسی از ماه تهیه کنند به شدت پیشنهاد می‌شود. هزینه‌ی خرید یک تلسکوپ معمولی با قابلیت نصب دوربین دیجیتال حتی کمتر از خرید یک لنز تله فوتو باکیفیت برایتان تمام خواهد شد. البته که قیمت تلسکوپ‌های حرفه‌ای سرسام آور است!

سه‌پایه

لنزهایی با فاصله کانونی زیاد عموما وزن زیادی هم دارند که این موضوع باعث می‌شود کوچک‌ترین لرزش دوربین منجر به خرابی عکس شود؛ بنابراین داشتن یک سه پایه‌ی مستحکم با قابلیت نگهداری دوربین و لنزهای سنگین از ملزومات است.

علاوه بر سه‌پایه به یک سر سه پایه (tripod head) که امکان حرکت دادن دوربین در هنگام حرکت ماه در آسمان را داشته باشد نیز نیاز دارید. نکته‌ی مهم این است که حرکت ماه در آسمان زیاد است و حین عکاسی بارها مجبور می‌شوید موقعیت دوربین را طوری تنظیم کنید که ماه در مرکز کادر قرار گیرد.

برای عکاسی از ماه، سر سه‌پایه‌ی سه جهته‌ی پن- تیلت (Pan-Tilt Head) برای کنترل دوربین بسیار راحت تر از باقی سر سه‌پایه‌هاست.

داشتن یک ریموت شاتر نیز لرزش‌های دوربین را به مراتب کاهش می‌دهد. استفاده از تنظیم قفل آینه (Mirror Lock-up) برای کاهش لرزش ناشی از بالا رفتن آینه در دوربین‌های DSLR بسیار کمک‌کننده است.

مقر یا سه پایه استوایی

ابزار دیگری که بیشتر در ستاره شناسی استفاده می‌شود، سه پایه‌ی استوایی (Equatorial Tracker) است. این وسیله در عکاسی از ماه لازم نمی‌شود زیرا روشنایی ماه به قدری هست که بتوان با سرعت شاتر بالا و ISO پایین از آن عکاسی کرد. با این حال اگر بخواهید دردسر تنظیم و حرکت مداوم سه‌پایه را کم کنید، استفاده از یک ردیاب استوایی نیاز می‌شود. به کمک این ردیاب‌ها تلسکوپ یا دوربین عکاسی با حرکت ماه چرخیده و به این صورت همواره ماه را در کادر خواهید داشت.

بهترین تنظیمات دوربین برای عکاسی از ماه

وقتی صحبت از تنظیمات دوربین یعنی سرعت شاتر، دیافراگم و ایزو می‌شود، این چیزی است که من به عنوان بهترین تنظیمات برای عکاسی از ماه توصیه می‌کنم:

فرمت تصویر: اگر دوربین شما قابلیت ثبت تصویر در فرمت RAW را دارد، دوربین را روی آن تنظیم کنید.

حالت‌های دوربین: دوربین را روی حالت دستی (Manual mode) تنظیم کنید.

ایزو (ISO): ایزو را روی ایزوی پایه (Base ISO) دوربین تنظیم کنید؛ این مقدار روی اکثر دوربین‌ها 100 است. حواستان باشد که گزینه‌ی Auto ISO غیرفعال باشد.

دیافراگم (Aperture): دیافراگم را روی f/11 قرار دهید.

سرعت شاتر (Shutter Speed): سرعت شاتر 1/100 را انتخاب کنید.

تراز سفیدی (White Balance): اگر با فرمت RAW عکاسی نمی‌کنید، تراز سفیدی را روی حالت Daylight قرار دهید. اگر هم از RAW استفاده می‌کنید مشکلی نیست و موقع ادیت می‌توانید این تغییر را روی عکس اعمال کنید.

فوکوس: برای فوکوس کردن روی ماه بهتر است از LCD پشت دوربین استفاده کنید. روی سوژه فوکوس کنید. اگر مشکلی نبود و عکس از وضوح تصویر خوبی برخوردار بود، فوکوس را روی حالت دستی (manual focus) تنظیم کنید تا دوربین به صورت خودکار دوباره فوکوس نکند.

لرزشگیر تصویر (Image Stabilization): اگر از سه‌پایه استفاده می‌کنید، گزینه‌ی لرزشگیر تصویررا خاموش کنید.

لرزش دوربین: برای کاهش لرزش‌های ناشی از حرکت آینه در دوربین DSLR از حالت Mirror Up استفاده کنید. برای کاهش لرزش‌های ناشی از مکانیزم شاتر نیز (هم در دوربین‌های DSLR و هم بدون آینه) گزینه‌ی Electronic Front Curtain Shutter را فعال کنید.

عدد دیافراگم و سرعت شاتری که در بالا گفته شد براساس قانون Looney 11 است که لزوما برای عکاسی از ماه دقیق نیست – در ادامه می‌خوانید. توصیه‌ی من این است که با تنظیمات بالا شروع کنید و سرعت شاتر را بر اساس روشنایی ماه تنظیم کنید.

اگر نور ماه خیلی زیاد است، سرعت شاتر بالاتری مثل 1/200 انتخاب کنید. اگر نور آن خیلی کم است، سرعت شاتر را روی مقدار پایین‌تری مانند 1/50 ثانیه تنظیم کنید. همچنین برای افزایش روشنایی عکس می‌توانید از دیافراگم‌های بازتر مانند f / 8 یا f / 5.6، یا مقدار ایزوی بیشتر مثل ایزو 200 یا 400 استفاده کنید. فراموش نکنید که حرکت ماه در آسمان بسیار سریع است، بنابراین تنظیم دوربین روی سرعت شاتر پایین، مخصوصا هنگام استفاده از لنز تله‌فوتو فکر خوبی نیست.

مشکل رایجی که در عکاسی از ماه وجود دارد این است که در بعضی عکس‌ها ماه زیادی روشن و در بعضی زیادی تاریک می‌افتد. یک راه جلوگیری از این موضوع استفاده از روش براکتینگ است. چندین عکس با تنظیمات نوردهی مختلف بگیرید سپس در مرحله‌ی ادیت آن‌ها را به کمک تکنیک‌هایی چون HDR ادغام کرده و عکس خوبی داشته باشید.

دوربین‌های جدید DSLR و بدون آینه از قابلیتی به اسم “Electronic Front Curtain Shutter” برخوردار هستند که می‌تواند شوک شاتر را به طور کامل از بین ببرد. اگر دوربین شما هم این قابلیت را دارد، به تنظیمات دوربین بروید و مطابق تصویر زیر آن را فعال کنید:

اگر با لنزی با فاصله کانونی بیش از 300 میلی‌متر عکاسی می‌کنید، بهتر است حالت Exposure Delay را به همراه تایمر روشن کنید (در صورت استفاده از ریموت شاتر، دیگر نیازی به تایمر نیست.)

در آخر هم حالت نورسنجی (metering mode) را روی spot تنظیم کنید و نقطه فوکوس را روی ماه نگه دارید. اگر ماه زیادی روشن یا زیادی تاریک شد، تنظیمات نوردهی را بر اساس آن تغییر دهید.

فوکوس روی ماه

اگر دوربین شما از نوع DSLR است، آن را بر روی حالت Live View تنظیم کنید. سپس تا بیشترین حد ممکن روی ماه زوم کنید و با استفاده از اتوفوکوس، به فوکوس ایده‌آل برسید. اگر سیستم فوکوس خودکار درست عمل نکرد، نقطه فوکوس را بر روی لبه ماه تنظیم کرده و بار دیگر امتحان کنید. در صورتی که باز هم به مشکل خوردید، دوربین را روی حالت فوکوس دستی قرار داده و مطمئن شوید که ماه واضح می‌افتد.

مشکل متدوالی که در برخی دوربین‌های DSLR وجود دارد این است که در حالت Live View، ماه به صورت یک لکه سفید نمایان می‌شود. اگر به این مورد برخوردید، ابتدا تنظیمات سرعت شاتر را تغییر دهید تا زمانی که بتوانید جزئیات سطح ماه را ببینید. اگر با تغییر سرعت شاتر مشکل برطرف نشد، ممکن است سیستم جبران نوردهی اتوماتیک (auto boosting mode) دوربین فعال باشد؛ پس به تنظیمات بروید و این گزینه را غیرفعال کنید.

وقتی که دوربین به درستی فوکوس کرد و ماه به صورت شارپ دیده شد، سیستم فوکوس خودکار را خاموش کنید تا هر بار که می‌خواهید عکس جدیدی بگیرید، دوربین فوکوس مجدد نکند.

قانون Looney 11 و مشکلات نوردهی

نوردهی (Exposure) مناسب برای ماه به اندازه روشنایی ماه بستگی دارد. همانطور که می‌دانید ماه در اثر نور خورشید روشن می‌شود و روشنایی آن به عوامل مختلفی چون وضعیت هوا (میزان رطوبت و گرد و غبار، تمیزی هوا)، فازهای ماه و همچنین موقعیت آن در آسمان بستگی دارد. قانون 11 Looney یک قاعده سرانگشتی است که به شما می‌گوید بدون استفاده از نورسنج، مقادیر نوردهی مناسب برای عکاسی از ماه را تخمین بزنید.

این قانون چه زمانی قابل استفاده است؟

اگر در نظر بگیریم که هوا کاملا صاف بوده و ماه جایی در بالای آسمان قرار گرفته باشد، می‌توانیم از این قانون استفاده کنیم. بر طبق آن، اندازه دیافراگم باید روی f/11 و مقدار سرعت شاتر و ISO بر اساس میزان روشنایی ماه تنظیم شود.

برای مثال اگر دیافراگم f/11، ایزو 100 و سرعت شاتر 1/100 مناسب باشد، با تغییر مقدار ایزو به 200، دیافراگم در همان مقدار مانده و سرعت شاتر به 1/200 افزایش خواهد یافت.

این قانون به نظر ساده می‌رسد که البته ساده هم هست اما استفاده از آن در عمل، به دو دلیل خیلی قابل اتکا نیست: دیافراگم و سرعت شاتر. دیافراگم f/11 به عنوان پراش محدود (Diffraction Limited) شناخته می‌شود؛ یعنی با کوچک شدن دهانه‌ی دیافراگم تا f/11، شارپنس تصویر مخصوصا هنگام استفاده از لنزهای کوچک‌تر، کاهش پیدا می‌کند.

هنگام استفاده از لنزهای سوپر تله فوتو نیز سرعت شاتر 1/100 و ایزو 100، به دلایلی مثل لرزش احتمالی دوربین، سه پایه، وزش باد و دیگرموارد، موجب تاری عکس می‌شوند. در بعضی موارد مجبور می‌شوید مقدار ایزو را افزایش داده تا به سرعت شاتر مناسبی برسید.

یک راه بهتر برای دستیابی به شارپنس بالا، شروع با دیافراگم بزرگتری مانند f / 5.6 است. در این صورت باید مقدار سرعت شاتر را نیز (در مقایسه با f / 11) سه برابر کنید و این کار احتمال تاری عکس را کاهش می‌دهد.

تمام این نکات را هنگام عکاسی از ماه به خاطر داشته باشید. قانون Looney 11 نقطه شروع خوبی به نظر می‌رسد اما در حقیقت آنقدرها هم با استانداردهای دوربین دیجیتال و لنز متناسب نیست.

عکاسی از ابرماه

روند عکاسی از ابرماه تفاوت چندانی با عکاسی از ماه در حالت عادی ندارد. تازه از آنجایی که ابرماه کمی بزرگتر و روشن‌تر از ماه معمولی است‌، عکاسی از آن راحت‌تر هم هست.

برای گرفتن عکس بالا من دوربین را روی سرعت شاتر 1/250 ثانیه و ایزو 200 تنظیم کردم. سرعت شاتر آنقدر سریع بود که توانستم تصویری کاملا واضح از ماه بگیرم (آن شب بادی در کار نبود). من از لنز سوپر تله فوتو Nikon 500mm f/4G VR و یک مبدل تله x2 استفاده کردم که نتیجه آن فاصله‌ کانونی 1000 میلی‌متر و دیافراگم f / 8 شد. از آنجا که وضوح لنز به دلیل استفاده از مبدل تله x2 کاهش چشمگیری پیدا کرد، برای افزایش آن مجبور شدم دیافراگم را روی f / 13 قرار دهم.

عکاسی از ناحیه‌ی زمین تاب (Earthshine)

طی فازهای خاصی از ماه‌، سمت تاریک آن توسط نور بازتاب شده‌ی خورشید از سطح زمین، به صورت مختصری روشن می‌شود. به این پدیده، نور زمین تاب (Earthshine) می‌گویند.

با تنظیمات مناسب نوردهی از این نور زمین تاب نیز می‌توان عکاسی کرد. مشکلی که ممکن است پیش بیاید، تفاوت روشنایی بخش روشن ماه و قسمت زمین تاب است. به این صورت که هنگام عکاسی احتمالا بخش روشن زیادی روشن می‌شود؛ اما اگر هلال ماه خیلی باریک باشد (بخش روشن آن کوچک باشد) با انخاب سرعت شاتر پایین می‌توان عکسی مانند عکس زیر گرفت:

توجه داشته باشید که سرعت کم شاتر مخصوصا هنگام استفاده از لنزهای تله فوتو، به علت حرکت ماه در آسمان، می‌تواند موجب تاری تصویر شود.

عکاسی از ماه با تلفن هوشمند

با استفاده از گوشی موبایل یا یک تبلت نیز می‌توان از ماه عکس گرفت. البته لازم است محدودیت‌های این کار را در نظر بگیرید.

انجام فوکوس دقیق و کنترل نوردهی عکس با گوشی مشکل است. هم‌چنین نمی‌توان روی ماه به قدری که برای گرفتن یک کلوزآپ واضح کافی باشد، زوم کرد. در طراحی دوربین اکثر تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها، لنزهای واید (فاصله کانونی کوتاه) به کار رفته است که برای عکاسی از ماه مناسب نمی باشند.

عکاسی از ماه با آیفون

اگر آیفون شما تنها یک دوربین دارد، نوع عکستان به ترکیب‌بندی‌ای که ماه بخشی از آن است محدود می‌شود و قادر به گرفتن کلوزآپ نخواهید بود. این به آن دلیل است که آیفون‌های دارای یک دوربین، لنز واید دارند. عکاسی در نور روز و با ترکیب‌بندی ذکر شده آسان‌تر خواهد بود.

با این حال اگر بخواهید عکسی از ماه در تاریکی شب بگیرید، در نهایت با یک لکه سفید کوچک در آسمان مواجه خواهید شد. آن هم به این دلیل که دوربین برای نوردهی، روشنایی کل صحنه را اندازه‌گیری می‌کند و ماه تنها سوژه‌ی کوچک روشنی است که در کادر وجود دارد.

اگر آیفون شما مجهز به دو دوربین است، در این صورت لنز تله فوتوی یکی از دوربین‌ها به شما اجازه‌ی گرفتن عکس بهتری از ماه را می‌دهد.

ابتدا تا جای ممکن روی ماه زوم کنید. خواهید دید که ماه مانند یک لکه سفید در کادر ظاهر می شود. سپس صفحه را لمس کنید تا دوربین روی ماه فوکوس کند و نوار زردی مانند نوار پایین روی صفحه ظاهر شود. نوار را به سمت پایین بکشید تا روشنایی ماه کم شود. این کار باعث می‌شود جزئیات سطح ماه در عکس نمایان ‌شود.

به خاطر داشته باشید عکسی که با گوشی از ماه می‌گیرید، هرچقدر هم خوب باشد، هیچ شباهتی به عکس‌هایی که در بالا دیده‌اید نخواهد داشت.

عکاسی از ماه با اندروید

افرادی که از تلفن همراه مجهز به سیستم عامل Android استفاده می‌کنند نیز چالش‌هایی مشابه کاربران آیفون خواهند داشت. با این حال تنظیمات دوربین تلفن‌های اندروید دارای گزینه‌های بیشتر و دقیق‌تری برای کنترل نوردهی هستند که عکاسی از ماه را کمی آسان‌تر می‌کند.

اگر تلفن همراهتان از یک لنز تله فوتو نیز برخوردار است‌، بهتر است جای لنز واید، از آن استفاده کنید. به تنظیمات دوربین بروید و مقدار سرعت شاتر را تا جایی که روشنایی ماه به اندازه‌ی مطلوب برسد تغییر دهید. ایزو را به پایین‌ترین مقدار کاهش دهید و در صورت امکان، دیافراگم لنز را نیز روی بازترین حالت ممکن تنظیم کنید. در این مورد نیز انتظار بالایی در مورد کیفیت عکس نداشته باشید!

تفاوت نوردهی در عکاسی از ماه و ابرماه

حال بیایید ببینیم چگونه می‌توان از ماه همراه با عناصر دیگر در کادر عکس گرفت. همانطور که گفتیم، پس از غروب خورشید، روشنایی ماه در مقایسه با هر عنصر دیگری در عکس، بسیار زیاد است.

تنها راه برای ثبت عکسی که روشنایی ماه در آن ایده‌آل باشد‌، گرفتن دو عکس جداگانه از یک صحنه است – یکی همراه با عناصر دیگر به طوری که روشنایی صحنه مناسب و روشنایی ماه بسیار زیاد باشد، دیگری به گونه‌ای که روشنایی پیش زمینه بسیار کم و نور ماه به اندازه باشد. به دو عکس زیر نگاهی بیندازید:

همانطور که مشاهده می‌کنید، دو تصویر بالا با دو تنظیمات نوردهی جداگانه گرفته شده است. عکس زیر ترکیبی از این دو عکس است که برای ادیت آن تنها دو دقیقه وقت گذاشته‌ام:

عکس بالا بهترین مثال نیست اما متوجه شدید که برای ایجاد یک عکس با نوردهی ایده‌آل، باید دو عکس با نوردهی مختلف را با هم ترکیب کنید. اگر روشنایی آسمان در هر دو عکس به یک اندازه باشد، مقدار زمانی که صرف فتوشاپ عکس می‌کنید هم کمتر است – تمام کاری که لازم است انجام دهید کپی پیست کردن است!

ادیت عکس‌هایی که از ماه گرفته‌اید

هر چقدر هم که عکس اولیه خوب باشد با ادیت، عکس بسیار بهتری از آن خواهید ساخت. به عکس زیر نگاه کنید:

عکس زیر با فتوشاپ ادیت شده است:

برای انجام این ادیت کافیست این دو کار را انجام دهید:

به قسمت Image بروید -> Adjustment -> سپس Curve و در قسمت پایین منو گزینه‌ی Medium Contrast را انتخاب کرده و OK را بزنید.
به Filter بروید -> Sharpen -> سپس Unsharp Mask و قسمت Amount را 150% افزایش دهید، Radius را روی 1.0 پیکسل و Threshold را روی 0 بگذارید.

اگر از Lightroom استفاده می‌کنید دستور‌العمل زیر را به کار بگیرید:

با پروفایل دوربین (Camera Profile) مناسب شروع کنید. به نظر من روی دوربین‌های DSLR و بدون آینه نیکون، پروفایل Camera Landscape بهترین عملکرد را دارد.
تراز سفیدی را تنظیم کنید. با Daylight شروع کرده و اگر ماه بیش از حد نارنجی شد، نوار را به سمت چپ بکشید.
کنتراست را بین 20-10 تنظیم کنید.
هایلایت را زیاد کاهش ندهید چون جزئیات سطح ماه از بین رفته و عکس زیادی تاریک می‌شود. توصیه می‌کنم مقدار هایلایت را 15- نگه دارید.
سایه‌ها (Shadows) را خیلی زیاد نکنید، در غیر این صورت عکس به شدت تخت و دو بعدی می‌شود.
برای افزایش کنتراست، نوار Whites را بین 20+ تا 40+ و نوار Blacks را بین 20- تا 30- تنظیم کنید.
برای افزایش جزئیات سطح ماه، نوارTexture را به 10+ برسانید و هر دو نوار Clarity و Dehaze را بین 5+ تا 10+ قرار دهید.
حتما به قسمت Lens Corrections رفته وRemove Chromatic Aberration را علامت بزنید. فعال کردن گزینه‌ی Lens Corrections نیز در برخی موارد می‌تواند فکر خوبی باشد.

در آخر فراموش نکنید که در قسمت Detail کمی sharpening را افزایش دهید. به شخصه Radius را روی 2.0 ، Detail را روی 50 و Amount را روی 40 می‌گذارم. از Masking فقط برای شارپنس لبه‌های ماه استفاده کنید وگرنه نویز بسیاری در عکس بوجود خواهد آمد.

سوالات رایج درباره‌ی عکاسی از ماه

چرا ماه در عکس‌ها کوچک‌تر می‌افتد؟

اگر تا به حال از ماه عکس گرفته باشید، احتمالا با این مشکل روبرو شده‌اید که ماه در مقایسه با اندازه‌ی واقعیش، در عکس کوچکتر به نظر می‌رسد. اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ پاسخ ساده است. احتمالا با لنز واید عکاسی کرده‌اید. این نکته را در نظر بگیرید که چشمان شما مانند یک لنز ثابت 50 میلی‌متری است و اگر در حال عکس گرفتن با لنزی هستید که از 50 میلی‌متر بازتر است، ماه در اندازه‌‌ی کوچکتری ثبت می‌شود! بنابراین اگر می‌خواهید از یک شئ مانند یک درخت بزرگ یا یک خانه همراه با ماه عکس بگیرید، باید دورتر از صحنه عکس بایستید تا تصویر به آنچه که با چشم خود می‌بینید تطابق پیدا کند.

کوچک شدن ماه در عکس‌ها هم‌چنین به دلیل پدیده‌ای به نام “توهم ماه” (Moon Illusion) اتفاق می‌افتد. در واقع ماه از آنچه ما می‌بینیم کوچکتر است!

چرا ماه در عکس‌ها مانند یک دایره‌ی سفید می‌افتد؟

اگر پس از غروب آفتاب از ماه عکس گرفتید و ماه مانند یک لکه یا دایره‌ای سفید افتاد، دلیلش آن است که نوردهی دوربین بسیار زیاد بوده است. وقتی از ماه به همراه عناصر دیگری در صحنه عکس بگیرید، دوربین شما به طور پیش‌فرض نوردهی را بر اساس همه‌ی عناصر به جز ماه محاسبه می‌کند. دلیل این اتفاق این است که اندازه‌ی ماه در مقایسه با عناصر اطراف خود بسیار کوچکتر است و یک نقطه نور معمولا بر نور‌سنج دوربین تاثیر خاصی نمی‌گذارد. این موضوع در روشنایی روز مشکلی ایجاد نمی‌کند زیرا روشنایی ماه کم و بیش با روشنایی آسمان مطابقت دارد. پس چرا چشمان ما همه چیز را عادی‌تر از یک دوربین دیجیتال می‌بیند؟ به این دلیل که چشم و مغز ما توانایی دیدن و درک طیف وسیعی از نور را دارد. در عکاسی به چنین طیفی “دامنه پویا” (dynamic range) گفته می‌شود.

بهترین مدل دوربین برای عکاسی از ماه چیست؟

با هر دوربینی می‌توانید از ماه عکس بگیرید. با این حال اگر می‌خواهید کلوزآپی از ماه بگیرید، یا باید دوربین را روی تلسکوپی نصب کنید یا از یک لنز سوپرتله‌فوتو مانند Nikon P900 استفاده کنید.

چگونه از ماه عکس‌ شارپ بگیرم؟

برای این کار ابتدا باید تنظیمات لرزشگیر را فعال کنید. در مرحله بعد دوربین را روی دیافراگمی تنظیم کنید که بیشترین شارپنس را به عکستان بدهد. برای رسیدن به حالت ایده آل باید چندین عکس بگیرید، سپس آن‌ها را توسط یک نرم‌افزار ادیت کنید.