یکی از رایج ترین روش ها برای ترکیب بندی عکس (composition)، استفاده از قانون یک سوم (rule of thirds) است. اگرچه این قانون در بسیاری از مواقع توسط عکاسان مورد استفاده قرار می گیرد اما همه دقیقا نمی دانند که ماهیت قانون یک سوم چیست و چه زمانی باید و حتی نباید از آن استفاده کرد. به خاطر داشته باشید که این قانون صرفا یک راه ترکیب بندی برای مبتدیان و کسانی است که با آن درست دست و پنجه نرم می کنند و تنها راه رسیدن به عکس های مطلوب نیست.
قانون یک سوم عکاسی
قانون یک سوم نوعی ترکیب بندی است که در آن عناصر مهم یک عکس در یک کادر ۳ در ۳ قرار می گیرند و در نتیجه تصویر به ۹ قسمت تقسیم می شود. در این صورت چهار خط فرضی در وسط عکس (مستطیل وسطی) و چهار نقطه ی مشترک خواهیم داشت. نگاهی به تصویر زیر بیاندازید:
همانطور که در عکس بالا می بینید، عناصر مهم یک قاب باید روی آن چهار نقاط قرار بگیرند و اگر سوژه ای مثل یک درخت یا منظره ای متشکل از خطوط صاف داریم، طبق قانون یک سوم باید آن ها را در امتداد یکی از این چهار خط قرار دهیم. به عکس زیر نگاه کنید:
همانطور که می بینید، هم خط افق و هم سوژه ی اصلی در امتداد این مستطیل قرار می گیرند:
شما می توانید قانون یک سوم را در هر ژانری از عکاسی استفاده کنید. در پرتره ی زیر، چشم های سوژه حدودا در دو سوم بالایی عکس قرار دارند. محل قرارگیری بینی در کادر نیز کاملا با قانون یک سوم هماهنگ است:
مواقعی که باید از قانون یک سوم در عکاسی استفاده کنید.
عکاسان مبتدی در بیشتر اوقات و به صورت پیش‌فرض سوژه های خود را در مرکز کادر قرار داده و ترکیب بندی مرکزی (central composition) را شکل می دهند. اگرچه این نوع ترکیب بندی می تواند یک روش بسیار عالی و قوی برای بستن کادر عکس باشد، اما استفاده از آن برای همه ی عکس ها مناسب نیست و می تواند تصاویر را بی روح و خسته کننده کند. اگر تا به حال فقط از این نوع ترکیب بندی استفاده می کردید، با اعمال قانون یک سوم، می توانید جذابیت و تنوع را به عکس هایتان اضافه کنید.
برای پیاده کردن قانون یک سوم، یک کادر ۳ در ۳ را تصور کنید و سوژه های خود را در امتداد این خطوط و نقاط تقاطع قرار دهید. با دیدن عکس نهایی احتمالا رضایت بیشتری نسبت به ترکیب بندی مرکزی خواهید داشت.
مواقعی که نباید از قانون یک سوم در عکاسی استفاده کنید.
بزرگ ترین مشکل قانون یک سوم این است که با عوض شدن سوژه و موضوع عکاسی، نوع کادر بندی هیچ تغییری نمی کند. در واقع این قانون صرفا یک قانون است که نه سوژه و نه خلاقیت تاثیری در آن ندارند. مثلا گاهی اوقات مجبور می شوید عناصر و سوژه های مهم عکس را فدای پایبندی به این قانون کنید و نتوانید ترکیب بندی ایده آل یا حتی مناسبی داشته باشید.
در کل، قانون یک سوم برای داشتن ترکیبی غیر از ترکیب بندی مرکزی استفاده می شود و تکیه به آن می تواند این ذهنیت را برای شما ایجاد کند که ترکیب بندی عالی، همیشه در گرو قرار دادن سوژه ها در امتداد خطوط و نقاط کادری ۳ در ۳ است.
در واقع، هر نوع ترکیب بندی غیر مرکزی – نه فقط قانون یک سوم – می تواند مطلوب باشد؛ اما به جای تکیه به یک قانون، سعی کنید کمی خلاقیت را چاشنی کار کرده و ترکیب های متفاوتی را امتحان کنید. مثلا می توانید سوژه را تنها کمی دورتر از مرکز، یا حتی در گوشه های کادر قرار دهید. گاهی اوقات هم با دیدن صحنه و منظره ای، ممکن است ترکیب بندی خاصی به ذهنتان خطور کند. از چنین الهاماتی هم می توانید استفاده کنید و نتیجه ی رضایت بخشی بگیرید.
در تصویر زیر، سوژه را در گوشه ی فریم قرار دادم تا با کمک فضای منفی، حس انزوا را انتقال دهم:
اگر این عکس را با استفاده از قانون یک سوم کادربندی کرده بودم، دیگر نمی توانستم پیام احساسی را آن گونه که می خواستم منتقل کنم.
علاوه بر این ها، ترکیب بندی مرکزی را دست‌کم نگیرید. اگر چه استفاده‌ی بیش از حد آن ممکن است تصاویر را خسته‌کننده و یکنواخت کند، اما در عین حال گاهی اوقات می تواند راهی موثر برای ترکیب بندی عکس ها باشد. مثلا اگر یک سوژه ی واحد و قوی در صحنه وجود داشته باشد، استفاده از این نوع ترکیب بندی بسیار مطلوب خواهد بود.
جمع بندی قانون یک سوم در عکاسی
قانون یک سوم قطعاً ارزش بررسی و استفاده را دارد؛ به خصوص برای کسانی که تازه شروع به یادگیری ترکیب بندی در عکاسی کرده اند. با این حال در مسیر عکاسی متوجه خواهید شد که ترکیب بندی خوب به قوانین محدود نیست و هر عکسی با توجه به المان‌ها و عناصر منحصر به فرد خود، ترکیب بندی خاص خود را دارد.
بکارگیری قانون یک سوم در برخی عکس ها به درستی عمل می کند، اما باید این نکته را در ذهن داشته باشید که تنها راه برای ثبت یک تصویر خوب نیست و عملا مبحث ترکیب بندی، مبحثی خلاقانه است. در واقع هر نوع ترکیب بندی می تواند به نوبه ی خود زیبا باشد و اگر از قانون یک سوم فراتر نروید، فرصت های زیادی را از دست خواهید داد.
