عمق میدان (Depth of field) در عکاسی چیست؟

عمق میدان (Depth of field) یکی از مهمترین مفاهیم عکاسی است. درک مفهوم Depth of field و عوامل تاثیرگذار بر آن، چیزهایی هستند که تمامی عکاسان باید بدانند. بسیاری از عکاسان می دانند که عمق میدان را می‌توان با تنظیم دیافراگم کنترل کرد. اما آیا می دانستید که DoF تحت تأثیر عوامل دیگری نیز قرار دارد؟ در این مقاله آکادمی هنر، به زبان ساده توضیح می‌دهیم که عمق میدان (Depth of field) چیست و در مورد راه هایی که می توانید آن را کنترل کنید صحبت خواهیم کرد.

عمق میدان چیست؟

عمق میدان، فاصله بین نزدیک ترین و دورترین اشیاء در یک عکس است که به طور قابل قبولی شارپ و واضح هستند. اکنون دوربین شما فقط می تواند در یک نقطه فوکوس واضح داشته باشد و انتقال از شارپ به غیر شارپ تدریجی است. در نتیجه اصطلاح “به طور قابل قبول شارپ” پایه و اساسی ندارد! بیشتر از این وارد مسائل فنی نمی‌شویم؛ نحوه مشاهده تصویر و اندازه آن از عواملی هستند که به وضوح قابل قبول یک تصویر کمک می کنند. همچنین بینایی شما نیز در این زمینه تاثیرگذار است!

این از نظر علمی، بر مبحثی به نام دایره اغتشاش (circle of confusion) استوار است. این مبحث شامل مسائلی از علم فیزیک است که فرارتر از آن است که در اینجا بیان کنیم! اسپنسر در مقاله خود با عنوان «Hyperfocal Distance Explained» در مورد آن صحبت می کند. بنابراین در صورت تمایل این مقاله را بررسی کنید.

در دو طرح پایین، مفهوم عمق میدان کوچک و بزرگ (کم‌عمق و عمیق) نشان داده شده است. در تصویر بالایی که دارای عمق میدان کوچکی است، تنها بخش کوچکی از تصویر در فوکوس است. برعکس در عکس پایین که عمق میدان بزرگی دارد، قسمت بیشتری از شارپ و واضح است.

نمایش عکس

حالا چند نمونه عکس از نحوه تغییر عمق میدان در یک صحنه مشخص را بررسی می‌کنیم. قبل از هر چیز، بیایید نگاهی به تنظیماتی که از آن برای گرفتن نمونه تصاویر در این مقاله استفاده شده است بیندازیم. امیدواریم که این امر، بینش شما نسب به عکس ها را افزایش دهد و احساس بهتری نسبت به فواصل بین اشیایی این تصاویر داشته باشید. برای تغییر فاصله دوربین-سوژه، سه پایه را از تکیه‌گاه دور و نزدیک کردم. تمامی این تصاویر آزمایشی با دوربین نیکون D500 گرفته شده است.

نقش دیافراگم بر عمق میدان

دیافراگم دریچه ای در لنز دوربین است که به نور اجازه عبور از سنسور را می دهد. آن را می‌توان به عنوان یک مردمک برای لنز در نظر گرفت. با انبساط دیافراگم نور بیشتری وارد شده و با انقباض آن نور ورودی کاهش پیدا می‌کند. دیافراگم احتمالاً اولین چیزی است که عکاسان هنگام تنظیم عمق میدان به آن فکر می کنند.

دیافراگم های بزرگ که با اعداد f-stop کوچک نشان داده می‌شوند، عمق میدان بسیار کوتاهی ایجاد می کنند. از سوی دیگر، دیافراگم های کوچک یا اعداد f-stop بزرگ، تصاویری با عمق میدان بزرگ ثبت می کنند.

 

نقش فاصله دوربین تا سوژه در Depth of field

یکی دیگر از عوامل موثر بر عمق میدان، فاصله بین دوربین و سوژه است. هرچه این فاصله کوتاه‌تر باشد، عمق میدان کمتر است. آیا تا به حال سعی کرده اید از یک گل یا حشره از نزدیک عکس بگیرید، اما نمی توانید کل سوژه را حتی با دیافراگم کوچک در فوکوس قرار دهید؟ این به این دلیل است که هر چه به سوژه خود نزدیکتر باشید، عمق میدان کمتر می‌شود.

به دو تصویر پایین نگاه کنید. فاصله دوربین با سوژه در تصاویر گروه بالایی 1.5 متر است. بعد از هر بار عکس‌گرفتن، دیافراگم را کاهش می‌دهم. در گروه پایین، فاصله فوکوس کمی کمتر از نیم متر است. به دو نکته توجه کنید. در هر مجموعه با باریک شدن دیافراگم، عمق میدان افزایش می یابد. علاوه بر این، در هر جفت تصاویر ثبت شده با دیافراگم یکسان، زمانی که فاصله دوربین-سوژه بیشتر باشد، عمق میدان بیشتری وجود دارد.

انواع بسیاری از نرم‌افزار های محاسبه عمق میدان به صورت آنلاین در دسترس است. همچنین می توانید برنامه های DoF را در گوشی خود نصب کنید. تمام مقادیر عمق میدان ذکر شده در این مقاله با استفاده از برنامه Simple DoF Calculator در آیفون محاسبه شده است.

فاصله کانونی لنز و عمق میدان

لنزهای واید (فاصله کانونی کوتاه) عمق میدان بیشتری نسبت به لنزهای تله فوتو (فاصله کانونی بلند) دارند. این امر زمانی میسر است که فاصله دوربین تا سوژه را تغییر ندهید. می توانید این موضوع را در دو مجموعه تصویر پایین مشاهده کنید. مجموعه بالا در فاصله کانونی 70 میلی متر و مجموعه پایین در 105 میلی متر عکس‌برداری شده است. هر دو ست در فاصله 2 متری از سوژه گرفته شده‌اند. توجه کنید که در هر جفت تصویری که با دیافراگم یکسان گرفته شده اند، عمق‌میدان در لنز با فاصله کانونی باریک‌تر بزرگتر است.

با این حال، مقایسه این دو مجموعه منصفانه نیست. میدان دید در هر مجموعه بسیار متفاوت است. گروه بالایی محیط بیشتری را شامل می‌شوند و گوزن های شمالی در کادر بسیار کوچکتر هستند.

برای اینکه مقایسه منصفانه باشد، دو عکس دیگر گرفتم. اولین عکس در فاصله کانونی 35 میلی متر و تقریباً 0.6 متر از نقطه فوکوس (چشم نزدیکترین گوزن شمالی) گرفته شد. در تصویر دوم دوربین را به عقب بردم، بنابراین 1.2 متر از سوژه فاصله داشت. سپس 70 میلی متر زوم کردم و عکس را طوری گرفتم که سر گوزن تقریباً به همان اندازه و مکان عکس اول باشد. به نظر می رسد که عمق میدان در هر دو تصویر یکسان است. به بلوط جلوی بینی گوزن و دانه‌های برف و بلوط پشت بینی گوزن توجه کنید. در هر دو تصویر، آنها به یک اندازه شارپ هستند.

پس چرا این دو عکس متفاوت به نظر می رسند؟ خوب دو دلیل وجود دارد. دلیل اول ربطی به عمق میدان ندارد. می ترسم حین عکسبرداری، خورشید غروب کند! بنابراین، شما باید این واقعیت را نادیده بگیرید که پس زمینه در عکس دوم تیره تر است. من از این بابت عذرخواهی می کنم! جدای از آن، تفاوت در این واقعیت نهفته است که فاصله کانونی بیشتر زاویه دید باریکی دارد. بنابراین، بخش کوچکتری از پس زمینه کادر را پر می کند. بزرگنمایی آشکار پس‌زمینه این حس را ایجاد می‌کند که تاری در عکس با لنز طولانی‌تر بیشتر است.

بنابراین اگر فاصله دوربین تا سوژه را طوری تنظیم کنید که بزرگنمایی سوژه شما یکسان باشد، فاصله کانونی بر عمق میدان تأثیر نمی گذارد.

اندازه سنسور

اندازه سنسور نیز بر عمق میدان تأثیر می گذارد. به طور خلاصه، دوربین هایی با سنسورهای کوچکتر عمق میدان بیشتری دارند. با این حال، باید به نحوه مقایسه توجه بیشتری کرد. شما دوربین هایی با لنزهایی را در نظر بگیرید که فاصله کانونی موثر یکسانی دارند تا میدان دید یکسان باشد. اگر در همان فاصله دوربین-سوژه با دیافراگم یکسانی عکاسی کنید، متوجه خواهید شد که سنسورهای بزرگتر عمق میدان کمتری دارند. به همین دلیل است که بسیاری از عکاسان حرفه ای پرتره از دوربین های فول فریم استفاده می‌کنند. برای مثال، یک دوربین فول فریم با لنز 120 میلی‌متری، یک دوربین APS-C با لنز 80 میلی‌متری، و یک دوربین Micro 4/3 با لنز 60 میلی‌متری (همگی با میدان دید یکسان) روی دیافراگم f/9 و فاصله دوربین-سوژه 5،0 متر تنظیم شده‌اند. این جدول به طور خلاصه نشان می دهد که Depth of field در هر تصویر چگونه به نظر می رسد.

تعیین عمق میدان

بسیاری از دوربین های DSLR دارای دکمه پیش نمایش (preview) عمق میدان هستند. اگر در حالی که از منظره یاب نگاه می کنید این دکمه را فشار دهید، لنز توسط دوربین متوقف شده و خواهید دید که تصویر واقعی چگونه به نظر می رسد. با این حا، در دیافراگم های کوچک، منظره یاب بسیار تاریک می شود و دیدن پیش نمایش سخت خواهد بود!

نمای زنده (Live view) همچنین می‌تواند در برخی از مدل‌های دوربین برای پیش‌نمایش ظاهر DoF استفاده شود. دفترچه راهنمای خود را بررسی کنید تا ببینید DSLR شما می تواند این کار را انجام دهد یا خیر.

دوربین‌های بدون آینه (Mirrorless) نسبت به دوربین‌های DSLR مزیت‌هایی دارند، زیرا آنچه که از طریق منظره یاب دیجیتالی یا روی LCD می‌بینند، نوع ظاهری عکس است.

جمع بندی عمق میدان (Depth of field) در عکاسی

به نظر من، ارزش ندارد که سر چند اینچ عمق میدان در عکس ذهن خود را درگیر کنید. این کار به طور کامل لذت عکاسی را از بین می برد. بسیار مهم است که بدانید چه زمانی به یک عمق میدان کم نیاز دارید و چگونه آن را ایجاد کنید. و همین امر دربراه عمق میدان بزرگ نیز صدق می‌کند. از مزیت های عکاسی دیجیتال این است که می توانید یک عکس بگیرید و سپس آن را روی LCD نگاه کنید. بررسی سریع تصویر شما ساده تر از استفاده از گوشی و محاسبه Depth of fieldاست! اگر به نتیجه دلخواهتان نرسیدید، فاصله دوربین تا سوژه یا دیافراگم لنز را تغییر دهید تا افکت مورد نظر را به دست آورید.

برای دستیابی به یک عمق میدان کم، می توانید به سوژه خود نزدیک تر شده یا دیافراگم خود را باز کنید. برای عمق‌میدان بیشتر، از سوژه خود فاصله بگیرید یا دیافراگم خود را ببندید. همچنین می‌توانید از فاصله کانونی طولانی‌تری برای دستیابی به عمق میدان کمتر استفاده کنید.

درک اینکه چه عواملی بر عمق میدان یک عکس تأثیر می‌گذارند، به شما آزادی هنری می‌دهد تا تصاویری را دوست دارید، خلق کنید. هر چه بیشتر تمرین کنید، بیشتر خواهید آموخت. زمانی را برای آزمایش با دوربین خود اختصاص دهید؛ آن را بیشتر بشناسید. لنزهای فاصله کانونی مختلف را امتحان کنید، دیافراگم را تغییر دهید، پاهای خود را حرکت دهید تا پرسپکتیو تغییر کند؛ عکس های خود را تجزیه و تحلیل کنید تا بدانید که تجهیزات شما چگونه عمل می کنند. سپس هنگام ثبت عکس‌های مهم، آماده خواهید بود.